Prava istina o „dobrom“ i "lošem" kolesterolu

LDL ili loš, te HDL ili dobar kolesterol dva su parametra čija se koncentracija često promatra u krvnim testovima i ujedno su bitni faktori za predviđanje rizika od kardiovaskularnih bolesti, točnije ateroskleroze. Logično, relativno je poželjno da LDL bude niži, a HDL viši jer je tada  rizik od kardiovaskularnih bolesti, barem iz konteksta koncentracije kolesterola, znatno niži.

Zašto je potencijalno LDL „loš“, a HDL „dobar“?

Prije nego li se kolesterol distribuira iz jetre do ciljnih tkiva u kojima je potreban, prvo treba dospjeti do jetre, a to se događa na dva načina. Prvi je način već spomenuta endogena sinteza koja se događa pretežito u stanicama jetre, iako je moguća i u stanicama drugih tkiva, dok je drugi način transport putem krvi u obliku hilkomikrona, molekula u koje se kolesterol pakira prilikom apsorpcije u tankom crijevu nakon što smo ga unijeli kroz hranu.

Hajdemo sada razumjeti priču o životnom vijeku kolesterola. Neposredno prije distribucije, u jetri se kolesterol zajedno s ostalim lipidima pakira u okruglaste tvorevine, tzv.  lipoproteine vrlo male gustoće(VLDL), a unutar se tih VLDL-a  osim kolesterola, nalaze i drugi lipidi, ponajviše trigliceridi. Iz jetre se VLDL-i transportiraju krvlju i prvo dopremaju trigliceride do ciljnih tkiva nakon čega se VLDL transformira u ILDL, a potom hidrolizom dalje do LDL-a unutar kojeg je dominantno prisutan kolesterol. LDL, unutar kojeg se nalazi kolesterol, krvlju dolazi do tkiva (stanica) koja trebaju kolesterol gdje se LDL hidrolizira. Hidrolizom LDL-a, kolesterol se otpušta unutar ciljanih tkiva (stanica) i iskorištava najčešće za izgradnju staničnih membrana.

Višak se kolesterola  pakira u lipoproteine vrlo visoke gustoće (HDL) te se HDL zajedno s nepotrebnim kolesterolom transportira natrag do jetre gdje se dalje razgrađuje. Tim događajem dolazi do smanjenja koncentracije LDL kolesterola u krvi. Stoga zaključimo, kolesterol unutar LDL molekula nije nužno loš, dapače u tom obliku putuje krvlju do stanica kojima je potreban, međutim može biti problematičan ako ga ima previše, a nedovoljno HDL molekula da odstrane taj neiskorišteni kolesterol.

KAKO RASTE LDL?

Do povećanja LDL kolesterola dolazi u trenucima kada se u jetri sintetizira više kolesterola nego li je potrebno te više kolesterola, nego li se može zapakirati u HDL (lipoproteine visoke gustoće), a kao rezultat toga krvlju cirkulira neiskorišteni kolesterol unutar lipoproteina niske gustoće (LDL-a). Razlog zbog kojeg je on potencijalno problematičan  jest njegova oksidacija i nakupljanje na stijenkama krvnih žila prilikom čega dolazi do stvaranja plaka. Plak uzrokuje suženje krvne žile, a kao posljedica toga javlja se smanjenje protoka krvi, povećava se krvni tlak kao i rizik od začepljenja krvne žile. Srčani udar i moždani udar su krajnje posljedice ateroskleroze.

KAKO  SMANJITI LDL KOLESTEROL PROMJENAMA U PREHRANI?

1. Reducirati unos energije iz zasićenih masti u prehrani 
2. Unositi hranu bogatu vlaknima
3. Unositi hranu bogatu fitosterolima
4. Unositi hranu bogatu polinezasićenim mastima

Dobro je znati...

Savjetuje se redovita kontrola LDL i HDL kolesterola u krvi jer su to parametri i prediktori rizika od kardiovaskularnih bolesti koje su najčešći uzrok smrtnosti u Hrvatskoj. Povećani LDL kolesterol jasan je signal za intervenciju. Promjene u prehrambenim navikama moćan su alat u uspješnoj realizaciji iste i posljedičnom smanjenju rizika od kroničnih nezaraznih bolesti i iznenadne smrti.

Članak napisali:

Nutrivision, stručni tim mag. nutricionizma

Nikola Talan i Roko Marović